Spółki komunalne to podmioty prawa handlowego, w których udziałowcami są samorządy i które są powoływane do realizacji zadań własnych JST, szczególnie gmin i miast, związanych z zaspokajaniem zbiorowych potrzeb ludności m.in. w zakresie dostarczania wody, energii, odbioru odpadów, opieki zdrowotnej czy transportu.
W raporcie prezentujemy, w oparciu o dane dla firm zatrudniających >9 osób, wyniki finansowe blisko 1,7 tys. spółek publicznych działających w 6 głównych branżach gospodarki komunalnej: 1) ciepłownictwo, 2) gospodarka wodno-kanalizacyjna, 3) gospodarka odpadami, 4) lokalny transport zbiorowy, 5) gospodarowanie nieruchomościami, 6) działalność obiektów sportowych. Udział podmiotów publicznych w przychodach tych branż jest zróżnicowany, przy czym podmioty publiczne generują dominującą część przychodów (>80%) jedynie w dwóch spośród analizowanych branż: wodno-kanalizacyjnej i lokalnego transportu zbiorowego.
Łączne przychody spółek publicznych w analizowanych branżach wyniosły 52,8 mld zł w 2023 (z wyłączeniem ciepłownictwa – z uwagi na brak danych dla sektora publicznego w tej branży) i były wyższe o 9,5% w ujęciu rocznym. Rentowność spółek komunalnych była zróżnicowana i w większości branż obniżyła się względem 2022, przy czym trzeba pamiętać, że poziom cen usług komunalnych często podlega odgórnym regulacjom, a nadrzędnym celem spółek komunalnych jest dostarczenie usługi publicznej na założonym poziomie, a nie maksymalizacja zysku. Za bilansowanie działalności spółek komunalnych odpowiadają samorządy.
Dużym wyzwaniem dla wszystkich branż gospodarki komunalnej jest transformacja energetyczna. W każdej z tych branż droga do neutralności klimatycznej będzie wymagać znacznych nakładów inwestycyjnych. Proces dekarbonizacji w spółkach komunalnych już następuje – realizowane są m.in. inwestycje w poprawę efektywności energetycznej, odchodzenie od węgla (w ciepłownictwie), czy wymianę taboru na zeroemisyjny w transporcie. Przedsiębiorstwa sektora publicznego odpowiadają za większość nakładów inwestycyjnych w omawianych branżach (z wyj. gosp. nieruchom.), a dynamika inwestycji tych firm była w ostatnich latach wyższa niż w sektorze prywatnym. W najbliższych latach wsparciem w realizacji inwestycji będą środki z KPO oraz Polityki Spójności na lata 2021-2027.