1q25 przyniósł zmiany w strukturze dochodów JST, co było wynikiem reformy zwiększającej udział samorządów w PIT i CIT. W jej wyniku znacznie wzrósł udział dochodów własnych w dochodach ogółem JST (do 75% vs 50% przed reformą), a spadł udział subwencji (do 12% z 35% przed reformą). Łączne dochody JST w 1q25 wyniosły 140,0 mld zł, rosnąc o 23,6% r/r, a więc w zbliżonym tempie co przed rokiem. Z kolei tempo wzrostu wydatków JST nieco wyhamowało (+10,1% r/r vs +13,4% r/r w 1q24), co wynika m.in. z wolniejszego niż w poprzednim roku wzrostu wydatków na wynagrodzenia, które stanowią blisko 50% wydatków.
Nadwyżka operacyjna JST, pokazująca różnicę między dochodami bieżącymi a wydatkami bieżącymi, była na koniec 1q25 rekordowo wysoka – wyniosła 44,6 mld zł, a więc blisko 2-krotnie więcej niż przed rokiem i blisko 12 mld zł więcej niż na koniec 2024. Jedynie 14% samorządów założyło w swoich WPF deficyt operacyjny na koniec 2025, nieco większa jest wartość tego wskaźnika w grupie miast na prawach powiatu – deficyt prognozuje 29% jednostek. Biorąc jednak pod uwagę zakładany schemat dochodów i hamowanie tempa wzrostu wydatków bieżących, udział samorządów z ujemnym wynikiem operacyjnym na koniec roku okaże się najpewniej niższy.
Dobra sytuacja finansowa sprzyja inwestycjom. Po osłabieniu aktywności inwestycyjnej JST w 2024, w 2025 spodziewamy się wzrostu wydatków na ten cel, czemu będą sprzyjać środki z KPO oraz nowej perspektywy unijnej. Wzrost dynamiki wydatków inwestycyjnych jest już widoczny w 1q25 – samorządy zrealizowały inwestycje o wartości 9,3 mld zł, co było poziomem o 11,2% wyższym niż przed rokiem.
Zobowiązania nieznacznie zmalały (-2%) względem końca 2024 i wyniosły 108,9 mld zł. Popyt na nowe finansowanie dłużne w 1q25 był niższy niż przed rokiem (226,1 mln zł vs 494,6 mln zł w 1q24), co wynika z lepszej sytuacji płynnościowej JST. W dalszej części roku może on wzrosnąć w obliczu ambitnych planów inwestycyjnych JST.
Reforma systemu finansowania JST poprawiła przewidywalność ich dochodów, uniezależniając je od zmian w systemie podatkowym. Wciąż jednak istnieje szereg wyzwań, przed jakimi stoją samorządy. Część z nich warto będzie zaadresować w ocenie funkcjonowania reformy zaplanowanej na 2026, m.in. kwestię zróżnicowania potencjału dochodowego JST, zwłaszcza w kontekście starzejącej się populacji i ryzyka ograniczenia bazy podatkowej. Istotna pozostaje również kwestia wyliczania potrzeb wydatkowych JST, szczególnie w zakresie finansowania oświaty.