Finanse JST - samorządy wchodzą w okres dużej niepewności z solidną nadwyżką
- Samorządy znacznie poprawiły wynik budżetowy w 2021. Dochody ogółem wzrosły o 9,3% do 333,4 mld zł. Wzrost dochodów odnotowano na wszystkich poziomach JST, przy czym najwyższy odnotowały powiaty grodzkie (10,7%) i gminy (9,7%), a najniższy – powiaty ziemskie (4,3%). Wydatki ogółem wzrosły o 5,6% (a więc wolniej niż dochody) do poziomu 316,0 mld zł.
- Dochody z PIT i CIT wzrosły o 15,0% do 76,4 mld zł. Wpływy z PIT, których udział w dochodach ogółem jest większy (18,6%), wzrosły o 12,7%, wracając tym samym na ścieżkę wzrostu obserwowaną przed pandemią COVID-19. Samorządy zanotowały silny wzrost dochodów z CIT – aż o 26,3%, a więc znacznie więcej niż w latach poprzedzających pandemię. Zmiany podatkowe wprowadzone przez Polski Ład odbiją się w największym stopniu na dochodach własnych samorządów o wysokim udziale PIT w dochodach – szczególnie miast na prawach powiatu, w których wpływy z PIT pokrywały w 2021 blisko 1/4 dochodów.
- Dynamika wzrostu dotacji znacznie wyhamowała (1,0% w 2021 vs 13,0% w 2020 vs 14,5% średnio w latach 2017-19), zmniejszyły się mocno dotacje z UE (-20,0% w 2021), co wynika z opóźnienia w uruchomieniu środków z no-wej perspektywy finansowej UE na lata 2021-2027. Wyraźnie wzrosły transfery subwencyjne (22,8%), na co złożył się duży przyrost środków stanowiących uzupełnienie subwencji ogólnej (rekompensata za stratę dochodów w związku ze zmianami w PIT w Polskim Ładzie).
- Inwestycje samorządów odbiły po dwóch latach spadków. W 2021 wzrosły o 3,1% do 48,1 mld zł, co nadal jest poziomem niższym niż przed pandemią i tylko w 77% zrealizowało złożony plan wydatków na cele inwestycyjne. Spodziewamy się, że w 2022 samorządy w jeszcze większym stopniu będą realizować odłożony popyt inwestycyjny.
- Samorządy osiągnęły drugi rok z rzędu nadwyżkę budżetową (17,4 mld zł; w latach 2017-19 notowano deficyt). Przyrost zobowiązań był niższy niż w po-przednich trzech latach (+1,3 mld zł), a relacja długu do dochodów spadła do 27,3%. Nadwyżka operacyjna wzrosła do rekordowych 36,6 mld zł.
- Dobra sytuacja budżetowa JST powinna utrzymać się w 2022 roku, choć nadwyżka operacyjna może ulec skurczeniu. Trudniejsza sytuacja może wystąpić w kolejnych latach, ze względu na konstrukcję zmian podatkowych w ramach Polskiego Ładu, a także spodziewane osłabienie wzrostu PKB na skutek rosyjskiej agresji na Ukrainę. Jednocześnie na finanse samorządów mocno oddziałują wzrosty kosztów (m.in. energii, paliw, wynagrodzeń). Wzrost kosztów prowadzenia inwestycji stwarza presję na wzrost zadłużenia.
